۲۱ فروردین ۱۴۰۳
راهی برای غلبه بر آسیب‌های احتمالی کارتون دیدن برای کودکان
باید عنایت داشت تولیدات رسانه ای متناسب و همراستا با تولید کنندگان آن ها میباشد. بر این اساس تولیدات این رسانه‌ها بازتاب‌دهنده اهداف و به تعبیری ایدئولوژی‌های مدیران و حامیان مادی و معنوی خود هستند.
رشد چشمگیر تولید کارتون در جهان و ایران، به همراه سهولت دسترسی به آنها از طریق رسانه‌های مختلف، منجر به افزایش قابل توجه مصرف کارتون در میان کودکان ایرانی شده است. این محتواهای چندرسانه‌ای، چه در زبان اصلی، چه به صورت دوبله و چه تولید شده به زبان فارسی، از طریق صداوسیما، شبکه‌های ماهواره‌ای و سکوهای داخلی و خارجی در اختیار کودکان قرار می‌گیرند و به طور متوسط چند ساعت از اوقات شبانه‌روز آنها را به خود اختصاص می‌دهند.
گذشته از آسیب‌های به‌خصوصی که هر محتوای رسانه‌ای حاوی آن است و با صرف‌نظر از ظرافت‌هایی نظیر تناسب فرهنگ بازنمایی شده در کارتون‌های داخلی و خارجی با فرهنگ محلی و خانوادگی کودکان و همچنین دغدغه‌های معطوف به سلامت جسمی کودک هنگام مشاهده این کارتون‌ها، ضرورت دارد والدین گرامی، پیش و بیش از اهتمام به هریک از موارد پیش‌گفته، اولاً خود تعاملی فعال و انتقادی با جهان اطراف و رسانه‌‌هایی که در تماس با آنها قرار می‌گیرند، داشته باشند و در گام بعدی، نسبت به سبک و سیاق مواجهه فرزندانشان با این دست رسانه‌ها حساس باشند.
به دیگر سخن، پس از بررسی‌های ابتدایی در خصوص تناسب سنی و فرهنگی محتوای کارتون‌ها، لازم است والدین نسبت به طراحی رسانه‌ای که کودکان را در برابر این حجم از محتوای جذاب رسانه‌ای خلع سلاح می‌کند، آگاهی داشته باشند و بکوشند روش‌هایی را برای مقابله با این طراحی به کار گیرند.
نرم افزارهای پرنتال کنترل (محافظت والدینی) راهی برای کمک به والدین
در همین راستا برخی برنامه‌های موسوم به پرنتال کنترل به‌منزله دستیاری برای والدین عمل کرده و خصوصاً با بهره‌مندی از ظرفیت‌های فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، برخی چارچوب‌های اولیه را برای تصفیه محتوا و پالایش آسیب‌های بزرگ فراهم می‌آورند. مجموعه برنامه و سایت «ایمینو» از این دست برنامه‌هاست که می‌کوشد تا همچون بازویی، والدین گرامی را در مسیر نظارت و مدیریت مصرف محتوای رسانه‌ای کودکان یاری کند. البته همانطور که از توضیحات ما روشن است، ایمینو به‌تنهایی قادر نخواهد بود پاسخگوی همه آسیب‌ها، مسائل و چالش‌هایی که درپی مصرف تولیدات رسانه‌ای و بازی‌های دیجیتال توسط کودک پدید می‌آید باشد. لذا ضروری است مهمترین رکن تربیتی؛ یعنی والدین نیز آگاهی خود از سازوکارهای اساسی رسانه‌ها در جهان را ارتقا بخشیده و با صرف زمان و حوصله، مدیریت و نظارت بر مصرف رسانه‌ای فرزند دلبندشان را عهده‌دار شوند.
بیشتر بدانید: ایمینو بهترین اپلیکیشن پرنتال کنترل در ایران | پرنتال کنترل یا نظارت والدینی
هدف تولیدات رسانه‌ای
توضیح بیشتر در این رابطه آنکه باید عنایت داشت تولیدات رسانه ای متناسب و همراستا با تولید کنندگان آن ها میباشد. بر این اساس تولیدات این رسانه‌ها بازتاب‌دهنده اهداف و به تعبیری ایدئولوژی‌های مدیران و حامیان مادی و معنوی خود هستند.
امری که در خصوص کودکان اهمیت مضاعف می‌یابد؛ چراکه کودکان به واسطه آنکه احتمالاً بیش از سایر گروه‌های سنی غرق در رخدادها و محتوای کارتون‌ها شده و گاهی اوقات، مرز میان خیال و واقعیت را درنظر نگرفته و احساس یکی‌شدگی بیشتری با شخصیت‌های کارتونی دارند، عملاً امکان مقاومت دربرابر پیام‌های صریح و ضمنی کارتون‌ها را نداشته و بیش از سایرین تحت تأثیر آنها قرار می‌گیرند.
همین تأثیرپذیری، بسته به ایدئولوژی حاکم بر آن جریان رسانه‌ای، چه داخلی باشد و چه خارجی، ممکن است اصول تربیتی و هنجارهای فرهنگی و خانوادگی شما را به چالش بکشد و بدین ترتیب اخلال و اختلالی در مسیر رشد کودک ایجاد کند.
طبیعتاً شناخت و آگاهی از طراحی‌های رسانه‌ای برای مخاطبان مختلف و از جمله کودکان، یکی از نخستین گام‌هایی است که امکان مقاومت در برابر آسیب‌های احتمالی و ضدتربیتی محتویات رسانه‌ای مصرفی توسط کودکان را فراچنگ آورده و کمک می‌کند تا والدین ضمن توجه به این امر، مدیریت مصرف رسانه‌ای خود و کودک دلبندشان را مورد بازنگری قرار دهند.
به عبارت دیگر اگر تصور والدین از محتوای رسانه‌ای، تصوری ساده‌اندیشانه، تفننی و خالی از هرگونه جهت‌گیری فکری باشد یا دستکم حساسیتی نسبت به محتوای مصرفی فرزندان از طریق رسانه‌های داخلی نظیر شبکه نهال و پویا، سکوهای داخلی و دارای مجوز وجود نداشته باشد، عملاً تلاشی نیز برای مواجهه فعال و مقاومت در برابر آن نمی‌کنند و فرزندانشان را بدون آمادگی‌های لازم در برابر این محتوای رسانه‌ای تنها می‌گذارند.
با این توضیحات، آنچه لازم به نظر می‌رسد عبارت است از تغییر نگرش والدین نسبت به رسانه و اهتمام به سبک و سیاق مصرف رسانه‌ای کودکان. به بیانی دیگر، شکل‌دهی به کیفیت مصرف رسانه‌ای توسط کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و ارتقای آن جز از طریق مشارکت والدین مقدور و میسور نخواهد بود. اما برای تحقق این امر که در نهایت به کاهش آسیب‌های احتمالی مصرف کارتون در نزد کودکان منجر خواهد شد، توجه به اصول و نکاتی ضروری است که تلاش می‌شود تا در ادامه یادداشت به مهمترین آنها اشاره شود.
چند پیشنهاد برای تماشای فعال کارتون
چنانکه پیشتر بیان شد، نخستین گام در مواجهه فعالانه با مصرف رسانه‌ای کودکان، آگاهی والدین از خطرات و آسیب‌های احتمالی محتواهایی نظیر کارتون‌هاست که بر اساس ایدئولوژی‌های حاکم بر هر رسانه، جهت‌گیری‌ها و اشکال مخصوص به خود را دارند. به عبارت دیگر والدینی که خود بینشی جامع و صحیح از رسانه و محتویات رسانه‌ای ندارند، عملاً قادر نخواهند بود در حمایت از رشد و تربیت رسانه‌ای فرزندانشان نیز گام مؤثری برداشته و اقدام درستی انجام دهند. اما این آگاهی که البته نسبی نیز بوده و به مرور زمان تکمیل و تقویت می‌گردد، ایستگاه اول و ابتدای مسیر بلند تربیت رسانه‌ای است که اتخاذ تصمیم‌های بعدی و تلاش‌های مستمری را می‌طلبد.
در ادامه به نمونه‌هایی از این اقدامات ایجابی که کمک می‌کنند تا تاثیرات سوء، مخاطرات و آسیب‌های احتمالی کارتون بر روح و روان کودکان کاهش یابد می‌پردازیم:
- همراهی با کودک هنگام مشاهده کارتون: متأسفانه از بزرگترین آسیب‌ها در این زمینه، تنها گذاشتن کودک با محتوای رسانه‌ای است. همچنین شایان ذکر است تفاوت معناداری نیز میان اینکه آن رسانه، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و شبکه‌های نهال و پویا باشد یا سکوهای بین‌المللی همچون یوتیوب و… وجود ندارد و تقریباً احتمال آسیبی که به کودک رهاشده و تنها در مقابل این دست محتواها و رسانه‌ها وارد می‌شود، برابر است. توضیح بیشتر آنکه اگر مصرف رسانه‌ای کودک را نیز بخشی از حیات جمعی و گامی در تربیت و رشد وی درنظر بگیریم و آنگونه که بعضی والدین می‌پسندند، کودک را در مقابل صفحه تلویزیون یا موبایل تنها نگذاریم، هیچ توجیهی برای رها کردن کودکان پیش از دبستان، آن هم برای ساعات متمادی، در برابر محتواهای به ظاهر مناسب و متناسب با اقتضائات سنی و فرهنگی وجود ندارد. لذا به طریق اولی رها کردن کودکان در برابر کارتون‌هایی که تناسبی با رده سنی و فرهنگ خانوادگی ایشان ندارد، مردود و از لحاظ تربیتی آسیب‌زا خواهد بود.
در این رابطه، پیشنهاد می‌شود اولاً مقدمه تماشای یک کارتون در گفتگوی والد یا والدین با فرزند فراهم شود، توضیحاتی اولیه درباره چیستی آن عرضه شود و بیشتر در مقام ناظر و تسهیل‌گر دغدغه‌های کودک شنیده شود. ثانیاً با تعیین زمان مشاهده، میزان مصرف رسانه‌ای توسط والدین مشخص شده و تلاش شود به تدریج این زمان‌بندی نه مبتنی بر دقایق محتوای رسانه‌ای، بلکه مبتنی بر برنامه و زمان‌بندی مدنظر اولیا که در توافق با فرزندان تهیه و تثبیت شده اجرا شود. در رابطه با میزان استفاده از چنین محتویاتی دیدگاه‌های کارشناسان سواد رسانه، روانشناسان و مشاوران کودک متنوع است، اما اجمالاً اجماعی نسبی در این باره وجود دارد که مصرف رسانه‌ای بیش از دو ساعت در روز برای کودکان بالای دو سال آسیب‌زا خواهد بود. چنین اجماعی درباره ممنوعیت تماشای محتوای رسانه‌ای برای کودکان زیر دو سال نیز در زمره پیشنهادهای این کارشناسان است.
- طرح سؤالات مختلف و دعوت کودک به گفتگو درباره کارتون؛ مشاوران تربیتی و کارشناسان رسانه پیشنهاد می‌کنند والدین حین مشاهده همراهانه محتوای رسانه‌ای، به نحوی ذهن کودک را با برخی چالش‌ها و پرسش‌ها درباره شخصیت‌ها و خط‌سیر داستان و مواردی از این قبیل، درگیر کنند. طبیعی است که این گفتگوها در مکث‌هایی در بین کارتون(در صورت امکان) یا پیش و پس از آن شکل می‌گیرد و در فضایی گرم و دوستانه پیش می‌رود؛ به نحوی‌که کودک بعد از مدتی، خود داوطلب بیان دغدغه‌هایی مشابه و طرح سؤالاتی از این جنس شود. پرسش از چرایی رفتار شخصیت‌های کارتونی، امکان جایگزینی رفتارها و گفتارهای دیگر و… کمک می‌کند تا کودک رهاشده در برابر حجم انبوه سؤالاتی که پرسیده نشده باقی می‌مانند، قادر باشد دستکم برخی سؤالات خود درباره کارتون مورد تماشا را بیان کرده و به شیوه‌ای غیرمستقیم، حتمیت محتوای مدنظر را به چالش بکشد و به شکلی خلاقانه، مسیرهای جدید در تماشا و خیال‌پردازی‌های مفید را پی بگیرد.
- خلق داستان با کمک محتوای تماشا شده؛ ذهن و حافظه کودک در سال‌های نخست زندگی در حال تجربه کردن و تجربه‌اندزوی است. به همین سبب، تماشای هرگونه محتوای رسانه‌ای حکم نخستین تجارب وی از جهان تصویر و خیال را دارد و می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی دامنه‌داری بر روح و روان کودک باقی بگذارد. به همین منظور، فرایند تماشای فعالانه کودک و والدین صرفاً به یکی دو ساعت محتوای رسانه‌ای متناسب خلاصه نشده و ضروری است پس از پایان تماشا نیز ادامه یابد. در این باره، علاوه بر ادامه یافتن گفتگوها، طرح سؤالات جدیدتر و به چالش کشیدن اقدامات شخصیت‌های کارتونی و… که توسط والدین و کودک انجام می‌شود، شیوه‌های تکمیلی دیگری نیز توسط کارشناسان پیشنهاد می‌شود. برای نمونه و برای بهره‌برداری از قدرت خلاقیت و خیال‌پردازی کودک که حین تماشای کارتون فرصت ثبت و ضبط نیافته، توصیه شده از نقاشی یا بازی به منزله مکمل یک مشاهده فعالانه رسانه‌ای استفاده شود. توضیح بیشتر آنکه می‌توان پس از پایان گفتگوها درباره کارتون، از کودک درخواست نمود داستان مدنظر خود را با شخصیت‌های کارتون بازگو نماید یا ادامه داستان را روی کاغذ، نقاشی کند. ساخت بازی دو یا سه نفره بر مبنای داستان کارتون نیز از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به مثابه مکملی دیگر برای تماشای همراهانه و فعالانه کودک و والدین محل توجه قرار گیرد.
✅ لینک دانلود مستقیم ایمینو از کافه بازار
#ایمینو #باهات_هستم